Οδυσσέα Ελύτη, "Ο Μικρός Ναυτίλος"

Ο Μικρός Ναυτίλος γράφτηκε την περίοδο 1970-1974, προδημοσιεύτηκε ένα μέρος του, κάπως πρώιμα, στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Νέα Δομή το 1976, συμπεριλήφθηκε στην έκδοση ποιημάτων του Ελύτη, την οποία επιμελήθηκε ο ίδιος το ποιητής το 1979 (Οδυσσέας Ελύτης, Εκλογή 1935-1977), ώσπου τελικά πήρε το δρόμο για την έκδοσή του το Νοέμβριο του 1985. Το έτος αυτό που συμπίπτει με τα πενηντάχρονα του ποιητή στα νεοελληνικά Γράμματα, σημαδεύεται από την παράλληλη κυκλοφορία δύο ποιητικών συνθέσεών του: η πρώτη, το Ημερολόγιο ενός Αθέατου Απριλίου, κυκλοφόρησε στις αρχές του 1985 (βγήκε από το τυπογραφείο το Δεκέμβριο του 1984) και η δεύτερη, Ο Μικρός Ναυτίλος, κυκλοφόρησε στα τέλη του ίδιου έτους, αφού «παίδεψε και παιδεύτηκε απ’ τον ποιητή» επί μια δεκαπενταετία.

Για τα χαρακτηριστικά της ποιητικής γραφής του Ελύτη στον Μικρό Ναυτίλο, τη δομή του συνθετικού αυτού ποιήματος καθώς και τις νεοτερικές ποιητικές φόρμες του Ελύτη βλέπε ένα αρχείο παρουσίασης (ppt) εδώ (ή εδώ)

Εργοβιογραφία Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996)

Η χρονολογική οργάνωση των βιοεργογραφικών στοιχείων του ποιητή προκρίθηκε έναντι της συνεχόμενης διήγησης ή της στέγασής τους κάτω από τίτλους όπως «νεανικά χρόνια», «ώριμη περίοδος» κ.τ.ό., για να μη χάνεται η χρονολογία μέσα στην πληροφορία, επομένως για λόγους χρηστικούς. Εννοείται ότι η καταγραφή του ελυτικού βίου και έργου δεν μπορεί να είναι πλήρης∙ τονίζονται μόνο στοιχεία που θα περιέχονταν σε ένα υποθετικό άρθρο με τον τίτλο «Μια πρώτη γνωριμία με τον Οδυσσέα Ελύτη». Αυτοβιογραφικές πληροφορίες περιέχονται σκόρπιες στα Ανοιχτά Χαρτιά και πιο συστηματικά στο «Χρονικό μιας Δεκαετίας», που όμως καλύπτει μια μικρή περίοδο. Η έλλειψη μιας συνθετικής βιογραφίας για τον Ελύτη είναι φανερή και αποκαρδιωτική, όταν αναλογιστεί κάποιος ότι για τον άλλο μεγάλο νομπελίστα μας, το Σεφέρη, υπάρχει από το 2003 η ογκώδης εργασία του Ρόντρικ Μπήτον, Γιώργος Σεφέρης. Περιμένοντας τον άγγελο. Βιογραφία, Ωκεανίδα, Αθήνα 2003. Επιπλέον, το Αρχείο του ποιητή στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη παραμένει ανέκδοτο. Αναγκαστικά, λοιπόν, οι περισσότεροι αναγνώστες στηρίζονται είτε σε αρκετά καλά «Χρονολόγια», που εύκολα κάποιος βρίσκει στο διαδίκτυο, είτε σε αφιερώματα λογοτεχνικών περιοδικών για τον Ελύτη και παραρτήματα μελετών ή κριτικών εργασιών. Αυτή είναι η εικόνα των βιβλιογραφικών δεδομένων για μια εργοβιογραφία του Ελύτη σήμερα και σ’ αυτήν στηριχθήκαμε κι εμείς. Για μια αναλυτική παρουσίαση διαθέτουμε το Χρονολόγιο Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996) του Δ. Δασκαλόπουλου ως παράρτημα στο Ν. Παρίσης, Επτά μελετήματα για τον Οδυσσέα Ελύτη, τα τραμάκια, Θεσσαλονίκη 1997, 127-180, που συμπληρώνει και διορθώνει προηγούμενη δική του δουλειά στο περιοδικό Χάρτης 21-23 (1986), 261-280. Βασικό είναι το Χρονολογικό Σημείωμα (Η ζωή και το έργο του Οδυσσέα Ελύτη) του M. Vitti, στην κριτική μελέτη του Οδυσσέας Ελύτης, Ερμής, Αθήνα 1984. Τέλος, στην παρούσα «Εργοβιογραφία» χρησιμοποιήθηκαν το Χρονολόγιο Οδυσσέα Ελύτη (1911-1995) της Έρης Σταυροπούλου από το αφιέρωμα του περιοδικού Θέματα Λογοτεχνίας 1 (Νοέμβριος, Δεκέμβριος 1995 – Ιανουάριος, Φεβρουάριος 1996), 6-13, το Συνοπτικό διάγραμμα της ζωής και του έργου του Οδυσσέα Ελύτη, προσθήκη στο Τ. Λιγνάδης Το Άξιον Εστί του Ελύτη, Πορεία, Αθήνα ¹⁰1999 και, τέλος, το Χρονολόγιο του Οδυσσέα Ελύτη. Στοιχεία από τη ζωή και το έργο του ποιητή, από το αφιέρωμα της εφημερίδας Καθημερινή: Επτά ημέρες, Κυριακή 24-3-1996, 3-5.

1911: Το Νοέμβριο γεννιέται στη συνοικία Εφτά Μπαλτάδες του Ηρακλείου ο Οδυσσέας έκτο παιδί  του Παναγιώτη Αλεπουδέλη από το χωριό Καλαμιάρης της Λέσβου και της Μαρίας Βρανά από το χωριό Παπάδος της Λέσβου, που παντρεύτηκαν το 1897. Το παλιότερο όνομα της οικογένειας ήταν Αλεπός και το ακόμα πιο παλιό Λεμονός. Η παράδοση θεωρεί γενάρχη της οικογένειας το νεομάρτυρα Άγιο Θεόδωρο το Χατζή (†1784), ο οποίος καταγόταν επίσης από το χωριό Καλαμιάρης ενώ, κατά την ελληνική νοοτροπία, τα πρωτότοκα αγόρια έπαιρναν το όνομα του παππού, εδώ Θεόδωρος, το όνομα του παππού του Ελύτη και του πρωτότοκου αδελφού του. Από το 1895 ο πατέρας του Ελύτη εγκαθίσταται στο Ηράκλειο, όπου ιδρύει μαζί με τον αδελφό του Θρασύβουλο εργοστάσιο σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας.

1914: Η οικογένεια εγκαθίσταται στην Αθήνα (Σόλωνος 98β), γιατί μεταφέρεται το εργοστάσιο στον Πειραιά.

1915: Η οικογένεια φιλοξενεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο κτήμα της στο Ακλειδιού της Λέσβου (Απρίλιος-Μάιος). Το καλοκαίρι έρχονται για διακοπές.

1916: Καλοκαιρινές διακοπές στην Κρήτη.

1917: Ο μικρός Οδυσσέας εγγράφεται στο ιδιωτικό σχολείο Δ. Ν. Μακρή, όπου θα φοιτήσει για επτά χρόνια. Το Σεπτέμβριο φιλοξενείται ο Βενιζέλος στο Ακλειδιού μαζί με τους Κουντουριώτη και Δαγκλή.

1918: Η Γερμανίδα Anna Keller, που επέδρασε στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του Ελύτη, αναλαμβάνει εσωτερική γκουβερνάντα ως το 1926. Στις 31 Δεκεμβρίου πεθαίνει η αδελφή του Μυρσίνη από επιδημία ισπανικής γρίπης.

1919: Οικογενειακές διακοπές στις Σπέτσες, όπου η οικογένεια περνά αρκετά καλοκαίρια.

1920: Οικογενειακές διακοπές στις Σπέτσες στην παλιά οικία της Μπουμπουλίνας. Το Νοέμβριο η οικογένεια υφίσταται διώξεις από τους αντιβενιζελικούς μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου. Συλλαμβάνεται ο Παναγιώτης Αλεπουδέλης.

1921: Καλοκαιρινές διακοπές στις Σπέτσες (οικία Πετρόπουλου, σημερινό Δημαρχείο).

1922: Ο Οδυσσέας καταλαμβάνει την πρώτη θέση σε σχολικό αγώνα δρόμου 100 μέτρων, θέση που θα διατηρήσει σε όλους του αγώνες ως το 1927. Το καλοκαίρι διακοπές και πάλι στις Σπέτσες. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή η οικογένεια επιστρέφει στην Αθήνα, όπου περιθάλπει πρόσφυγες.

1923: Καλοκαιρινό οικογενειακό ταξίδι στην Ευρώπη (Βενετία, Λοζάνη, Φρανκφούρτη, Μπάντ-Νόιχαιμ, Μόναχο, Βελιγράδι). Στο σχολείο καθηγητής του είναι ο Ι. Θ. Κακριδής.

1924: Καθηγητής του στο σχολείο ο Γιάννης Αποστολάκης. Διακοπές στις Σπέτσες. Το φθινόπωρο εγγράφεται στο Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων. Αρχίζει τη συνεργασία του με το περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων με διάφορα ψευδώνυμα.

1925: Κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών στις Σπέτσες πεθαίνει ο πατέρας του από πνευμονία. Ο Ελύτης στρέφεται προς τη λογοτεχνία, εγκαταλείποντας τα παιδικά βιβλία.

1926: Μετέχει στον «Οδοιπορικό Σύνδεσμο» του καθηγητή του Ι. Σαρρή και μυείται στη φυσιολατρία. Άλλοι καθηγητές του που τον επηρέασαν είναι ο ανθολόγος Ι. Αργυρόπουλος και ο Γυμνασιάρχης και συγγραφέας Εμμ. Παντελάκης. Το καλοκαίρι διακοπές στην Τήνο και τη Σαντορίνη.

1927: Εκδρομικές εξορμήσεις στα βουνά της αττικής. Εκδίδει το χειρόγραφο περιοδικό Ιξός. Συχνάζει στο βιβλιοπωλείο Δ. Κόντε. Την άνοιξη κλινήρης με υπερκόπωση, αδενοπάθεια και ελαφρά συμπτώματα νευρικής κρίσης. Απαγορεύονται τα θαλασσινά μπάνια (ως το 1930!). Διακοπές στην Τήνο. Οριστική στροφή στη λογοτεχνία (με την επίδραση ελληνικών και γαλλικών βιβλίων και λογοτεχνικών περιοδικών όπως η Νέα Εστία και τα Ελληνικά Γράμματα). Ανακαλύπτει τον Καβάφη και τον Καρυωτάκη.

1928: Αποφοίτηση από το Γυμνάσιο. Αυτοκτονία Κ. Καρυωτάκη. Τον Αύγουστο φιλοξενείται ο Βενιζέλος στο Ακλειδιού μετά από την πανηγυρική νίκη του στις εκλογές. Υπό την πίεση των δικών ξεκινά φροντιστηριακά μαθήματα για να σπουδάσει χημικός. Στο βιβλιοπωλείο του Κάουφμαν ανακαλύπτει το L’ amour La poésie του P. Eluard.

1929: Γράφει τα πρώτα ποιήματά του υπό την επίδραση του καβαφικής γραφής και του περιοδικού Πρωτοπορία. Κατόπι αιτήματος του ο εκδοτικός οίκος José Corti του στέλνει μια βιβλιογραφία του υπερρεαλισμού. Υπό την επίδραση των λογοτεχνικών διαβασμάτων του σταματά τη μελέτη για εισαγωγικές εξετάσεις στο Χημικό.

1930: Ποιήματά του δημοσιεύονται με διάφορα ψευδώνυμα σε περιοδικά της εποχής. Η οικογένεια μετακομίζει στην οδό Μοσχονησίων 14β (ως το 1940). Εγγράφεται στη Νομική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών. Διαβάζει μαρξιστικά βιβλία και μεταφράζει από τα γαλλικά Τρότσκυ για τη φοιτητική εφημερίδα.

1931-1932: Σταδιακά αραιώνει την επαφή του με τη λογοτεχνία και σταματά να γράφει και να παρακολουθεί τα φιλολογικά περιοδικά, απορροφημένος από τις φοιτητικές και κοινωνικές υποχρεώσεις του.

1933: Γίνεται μέλος της Ιδεοκρατικής Φιλοσοφικής Ομάδας του Πανεπιστημίου που ίδρυσαν οι νεαροί καθηγητές Κ. Τσάτσος, Π. Κανελλόπουλος, Ι. Θεοδωρακόπουλος και Ι. Συκουτρής. Ως ένας από τους 16 εκπροσώπους των φοιτητών μετέχει στα «Συμπόσια του Σαββάτου», όπου γνωρίζει τον αφιχθέντα από την Ιταλία ποιητή Γ. Σαραντάρη. Τον Απρίλιο μαθαίνει το θάνατο του Καβάφη στην Αλεξάνδρεια. Περιήγηση στην Πελοπόννησο και διακοπές στη Λέσβο. Επιστροφή στην ποίηση («Μετά από άτυχο έρωτα», σημειώνει ο Δ. Δασκαλόπουλος στην καταγραφή του (σ. 137).

1934: Το Φθινόπωρο διαβάζει Περικλή Γιαννόπουλο, Ίωνα Δραγούμη και πεζογράφους της Γενιάς του Τριάντα. Γράφει τα «Πρώτα ποιήματα» στη μορφή που θα δημοσιευθούν αργότερα στους Προσανατολισμούς. Το γεγονός ότι καταστρέφει προηγούμενα ποιήματά του δείχνει ότι μπήκε πλέον στο δρόμο της προσωπικής έκφρασης. Συνδέεται στενότερα με το Σαραντάρη, στον οποίο εμπιστεύεται ποιήματά του, τα οποία αυτός διαβάζει στην ομάδα (Σεφέρη, Kατσίμπαλη, Θεοτοκά, Kαραντώνη) που θα εκδώσει τον επόμενο χρόνο το περιοδικό Τα Νέα Γράμματα, όπου και δημοσιευθούν.

1935: Τον Ιανουάριο εκδίδονται Τα Νέα Γράμματα. Το Φεβρουάριο με δική του πρωτοβουλία γνωρίζει τον Ανδρέα Εμπειρίκο, με τον οποίο θα τον συνδέσει βαθιά φιλία. Το Μάρτιο εκδίδεται η Υψικάμινος του Εμπειρίκου και υπό την επίδρασή της γράφει αυτοματικά κείμενα∙ τον ίδιο μήνα εκδίδεται και το Μυθιστόρημα του Γιώργου Σεφέρη. Το Πάσχα φιλοξενεί τον Εμπειρίκο στο Ακλειδιού και ανακαλύπτουν το έργο του Θεόφιλου, που πέθανε τον προηγούμενο χρόνο, μέσω του αδελφού του ζωγράφου. Τον Αύγουστο έρχεται σε επαφή με την ομάδα του περιοδικού Τα Νέα Γράμματα, η οποία σε συγκέντρωση στο σπίτι του Κατσίμπαλη τον ακούν να διαβάζει ποιήματά του, τα οποία κρατούν για να τα μελετήσουν δήθεν καλύτερα, ενώ η πρόθεσή τους ήταν να τα εκδώσουν. Έτσι, τα στοιχειοθετούν και του τα στέλνουν για διόρθωση με το ψευδώνυμο Οδυσσέας Βρανάς. Παρά τους δισταγμούς του, που εκφράζονται και με μια μακροσκελή επιστολή στον Κατσίμπαλη, τελικά εκδίδεται μια επιλογή ποιημάτων του στο περιοδικό το Νοέμβριο με το ψευδώνυμο «Οδυσσέας Ελύτης».

1936: Το Μάρτιο πεθαίνει ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Δημοσιεύει στα Νέα Γράμματα μετάφραση ποιημάτων του P. Eluard. Τον Ιούνιο δημοσιεύει στο περιοδικό ποιήματα με τον τίτλο «Προσανατολισμοί». Τον Οκτώβριο γνωρίζεται με το Νίκο Γκάτσο. Συμμετέχει με έξι φωτογραφικά collages σε έκθεση υπερρεαλιστικών έργων, που γίνεται στο σπίτι του Εμπειρίκου. Στο τέλος τη χρονιάς εγκαταλείπει τις πτυχιακές εξετάσεις του και κατατάσσεται στο στρατό.

1937: Από τον Ιανουάριο ως το Σεπτέμβριο βρίσκεται στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Κέρκυρας. Με επιστολές του ο Σεφέρης, που τότε ήταν Πρόξενος στην Κορυτσά, τον παρηγορεί. Στην Κέρκυρα γνωρίζει το Θεόδωρο Στεφανίδη, φίλο και συνεργάτη του Κατσίμπαλη, και το συγγραφέα Laurence Durrell. Από το Σεπτέμβριο υπηρετεί στο 1ο Σύνταγμα πεζικού στην Αθήνα. Στα Νέα Γράμματα δημοσιεύονται «Οι Κλεψύδρες του Αγνώστου» και το Δεκέμβριο οι «Σποράδες».

1938: Το Μάρτιο απολύεται από το στρατό. Γράφει τη «Μαρίνα των βράχων» και την «Ηλικία της γλαυκής θύμησης». Στο περιοδικό Νεοελληνικά Γράμματα ο Μήτσος Παπανικολάου δημοσιεύει το άρθρο «Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης», που συνέβαλε στην καθιέρωσή του. Με αφορμή το ερειστικό άρθρο του «Οι κίνδυνοι της ημιμάθειας» (Τα Νέα Γράμματα) γίνονται πολλές δημόσιες συζητήσεις. Στις αρχές του καλοκαιριού καθιερώνουν το καφενείο του Λουμίδη ως φιλολογικό κέντρο (ως το 1948 περίπου). Καλοκαίρι στην Πάρο και τη Νάξο με το πλοίο όπου καπετάνιος ήταν ο ποιητής Δ. Ι. Αντωνίου, τον οποίο γνωρίζει από τον κύκλο των Νέων Γραμμάτων. Συμπληρώνει τις συλλογές «Αιθρίες» και «Η συναυλία των γυακίνθων».

1939: Τον Ιανουάριο αποφασίζει να μη λάβει ποτέ το πτυχίο της Νομικής. Το καλοκαίρι διακοπές στη Μύκονο. Το φθινόπωρο ταξιδεύει στη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τη Μακεδονία Το Νοέμβριο γνωρίζεται με το Henry Miller και μεταφράζει Lautréamont. Το Νοέμβριο-Δεκέμβριο τυπώνονται οι Προσανατολισμοί  (χρονολογία εξωφύλλου 1940) από τις εκδόσεις «Πυρσός», όπου συγκεντρώνει όλα τα μέχρι τότε δημοσιευμένα ποιήματά του.

1940: Την άνοιξη ο Καραντώνης δημοσιεύει στα Νέα Γράμματα τη μελέτη του «Η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη». Πρώτη μετάφραση ποιημάτων του από τον Samuel Baud-Bovy σε άρθρο του για τη νεοελληνική ποίηση στο ελβετικό περιοδικό Formes et Couleurs (θα αναδημοσιευτεί αργότερα μεταφρασμένο από τον Κατσίμπαλη στη Νέα Εστία, Ιούνιος 1942). Αρχίζει να συνεργάζεται στο εβδομαδιαίο περιοδικό Νεοελληνικά Γράμματα του Δημήτρη Φωτιάδη. Τον Οκτώβριο η οικογένεια μετακομίζει στην οδό Ιθάκης 31. Με την κήρυξη του πολέμου κατατάσσεται ως ανθυπολοχαγός στη Διοίκηση του Στρατηγείου του Α΄ Σώματος Στρατού, που μετακινείται στο Μέτσοβο, τη Ζίτσα και την Καρίτσα. Στις 13 Δεκεμβρίου μετατίθεται στη ζώνη πυρός στο 24 ο Σύνταγμα Πεζικού που προωθείται στους Αγίους Σαράντα, Μπορς, Καλλαράτες, Νιβίτσα, Μπούμπαρι, Μπολένα.

1941: Το Φεβρουάριο μεταφέρεται με βαρύ κρούσμα κοιλιακού τύφου στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Προτιμά να μεταφερθεί με κίνδυνο να πάθει εντερορραγία παρά να μείνει στο Νοσοκομείο, που εκκενώνεται λόγω της επικείμενης κατάληψης της πολύς από τους Γερμανούς. Μέσω Αγρινίου μεταφέρεται στην Αθήνα, όπου ολοκληρώνει την ανάρρωση του τις πρώτες μέρες της Κατοχής (τα περιστατικά αυτά μαζί με την ιδέα για μια άλλη ποιητική συλλογή (ίσως η ανέκδοτη Βαρβαρία ή o Ανθυπολοχαγός της Αλβανίας, ίσως ο Ήλιος ο Πρώτος), που τον κρατούσε στη ζωή, όπως ομολογεί, διηγείται ο ποιητής με απαράμιλλο τρόπο στο «Χρονικό μιας Δεκαετίας», Ανοιχτά Χαρτιά, 410-3). Τον Ιούνιο ο Σεφέρης δίνει διάλεξη στο Ελληνικό Γυμνάσιο της Αλεξάνδρειας με θέμα την ποίηση του Δ. Ι. Αντωνίου και του Ελύτη. Αρχίζει να γράφει την ποιητική συλλογή Ήλιος ο Πρώτος. Μέχρι το Δεκέμβριο έχει έτοιμη και την πρώτη γραφή του δοκιμίου «Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου» (Την ιδέα για τη συγγραφή αυτού του δοκιμίου ο Ελύτης τη συνέλαβε μέσα στις εκρήξεις της πρώτης γραμμής του μετώπου! Βλ. τη διήγησή του στο «Χρονικό μιας Δεκαετίας», Ανοιχτά Χαρτιά, 408-410).

1942: ολοκληρώνεται ο Ήλιος ο Πρώτος. Πρώτο σχεδίασμα του Ανθυπολοχαγού της Αλβανίας. Φιλολογικές συγκεντρώσεις σε σπίτια φίλων κάθε Δευτέρα στου Κατσίμπαλη, κάθε Πέμπτη στου Εμπειρίκου, κάθε Παρασκευή στου Καραγάτση.

1943: Το Φεβρουάριο πεθαίνει ο Παλαμάς. Την άνοιξη γράφει το δοκίμιο «Τ. Τ. Τ. 1935». Το Μάιο ιδρύεται ο «Κύκλος Παλαμά», στον οποίο μετέχει ως το νεαρότερο μέλος του. Το Νοέμβριο το περιοδικό Καλλιτεχνικά Νέα του αναθέτει έρευνα «Γύρω από τα σύγχρονα καλλιτεχνικά προβλήματα». Η πρώτη απάντηση, που είναι η δική του, προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις. Τα Χριστούγεννα κυκλοφορεί ο Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις Παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα από τις εκδόσεις «Γλάρος».

1944: Τον Ιανουάριο ο εκδοτικός οίκος «Γλάρος» επανεκδίδει  Τα Νέα Γράμματα. Στο τεύχος αυτό δημοσιεύεται το δοκίμιό του «Τ. Τ. Τ. 1935», με επίτιτλο «Ανοιχτά Χαρτιά». 2 Φεβρουαρίου: ένοπλη συμμορία εισβάλει στο σπίτι του για να τον απαγάγει. Χάρη στην ψυχραιμία του αδελφού του, αποτρέπεται. Ακολουθούν ανώνυμα απειλητικά τηλεφωνήματα. Το Μάρτιο δημοσιεύει στα Νέα Γράμματα το δοκίμιο «Νόημα και αλληλουχία στη νέα μας ποίηση». Ανταπαντά ο Κ. Τσάτσος. Γράφει το πρώτο σχέδιο του δοκιμίου «Τα κορίτσια». Το Μάιο ανακρίνεται από τη γερμανική λογοκρισία. Το Δεκέμβριο κρύβεται σε φιλικά σπίτια φοβούμενος σύλληψή του κατά τον τρόπο που έγινε και στην περίπτωση του Εμπειρίκου, που δικάστηκε από λαϊκό δικαστήριο και οδηγήθηκε όμηρος στα Κρώρα.

1945: Από το βιβλιοπωλείο της Εστίας κυκλοφορεί την άνοιξη επιλογή ποιημάτων σε γαλλική μετάφραση του Robert Levesque. Συνεργάζεται με την εφημερίδα Ελευθερία και την Αγγλοελληνική Επιθεώρηση. Με σύσταση του Σεφέρη διορίζεται διευθυντής προγράμματος του νεοσύστατου Ε.Ι.Ρ. Συνεργάζεται με το περιοδικό Τετράδιο, όπου δημοσιεύεται σε πρώτη μορφή το Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας. Το Νοέμβριο στη Νέα Εστία δημοσιεύει απάντησή του στην έρευνα του περιοδικού με τίτλο «Η Τέχνη και η Εποχή».

1946: Το Μάιο συναντάται με τον P. Eluard στην Αθήνα. Τον Ιούνιο παραιτείται από το Ε.Ι.Ρ. Τον Οκτώβριο αρχίζει συνεργασία με την εφημερίδα Καθημερινή ως τεχνοκριτικός. Τα Χριστούγεννα δημοσιεύει στη  Νέα Εστία το δοκίμιό του για τον Κάλβο.

1947: Την πρωτοχρονιά δημοσιεύει στο Μικρό Τετράδιο την Καλωσύνη στις Λυκοποριές. Τον ίδιο μήνα στεφανώνει τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Γράφει δύο δοκίμια για το Θεόφιλο με αφορμή την έκθεση έργων του λαϊκού ζωγράφου στο «Βρετανικό Ινστιτούτο». Αρχίζει τη μετάφραση του Romancero Gitano του Λόρκα. Το καλοκαίρι διακοπές σε Μύκονο και Δήλο. Το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο ταξιδεύει στα απελευθερωμένα Δωδεκάνησα. Όλη τη χρονιά προσπαθεί να βγάλει διαβατήριο για να ταξιδέψει στη Γαλλία. Στις 2 Νοεμβρίου σημειώνει στο ημερολόγιό του: «Δεν έχω κάνει ούτε το ένα εκατοστό απ’ αυτά που θα μπορούσα και θα έπρεπε να είχα κάνει στη Λογοτεχνία».

1948: Τον Ιανουάριο σχίζει μεγάλο μέρος από τα ποιητικά χειρόγραφά του. Τον ίδιο μήνα το Υπουργικό Συμβούλιο του χορηγεί διπλωματικό διαβατήριο για να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Αναχωρεί για την Ελβετία και το Παρίσι. Τον υποδέχονται ο Κ. Αξελός, η Μαργαρίτα Λυμπεράκη, ο Ανδρέας Καμπάς, ο Κώστας Παπαϊωάννου. Στο παρίσι συναντά τους P. Reverdy, A. Breton, P. Eluard, D. D. Gascoyne, Tr. Tzara, P. J. Jouve, R. Char, P. Emmanuel, Joan Miro, G. Ungaretti, Chr. Zervos, Δ. Γαλάνη, T. S. Eliot και E. Tériade. Στις 28 Ιουνίου γράφει στο ημερολόγιό του: «Συγκρούονται μέσα μου τουλάχιστον 40 ποιήματα. Πώς βγαίνουν όμως;». Τον Αύγουστο πρώτη επίσκεψη στη Villa Natascha του E. Tériade.

1949: Γίνεται ιδρυτικό μέλος της Association International des Critiques D’ Art στο Παρίσι και γνωρίζει τους Picasso, Legér, Matisse, Giacometti. Γράφει στο ημερολόγιό του: «Να συλλάβω όχι τις παράξενες πλευρές της ψυχής του ανθρώπου, αλλά το μυστήριο της ψυχής στο σύνολό της». Η Ελλάδα αρνείται να του ανανεώσει το διαβατήριο, οπότε μένει αναγκαστικά στο Παρίσι

1950: Γνωρίζεται με τους J. P. Sartre, Albert Camus, Henri Michaux, Philippi Soupault. Διαβάζει μαρκήσιο De Sade. Με εντολή του πρωθυπουργού Ν. Πλαστήρα χορηγείται του διαβατήριο για όλες τις χώρες της Ευρώπης. Το καλοκαίρι επισκέπτεται την Ισπανία. Μαζί με το ζεύγος Λορεντζάτου νοικιάζουν σπίτι στη γαλλική πόλη Menton, όπου φιλοξενείται και ο Ph. Sherrard. Στο Παρίσι φέρνει σε επαφή τον Τσαρούχη με τον E. Tériade. Πρώτο σχέδιο του Άξιον Εστί. Το Νοέμβριο στο Λονδίνο ως το Μάιο.

1951: Στο Λονδίνο γνωρίζει τους St. Spender (διευθυντής των φιλολογικών Times), R. Warner, L. Lee. Το Φεβρουάριο στο Cambridge φιλοξενούμενος μαζί με το Γ. Π. Σαββίδη στο King’ s College. Το Μάρτιο εκφωνεί τέσσερεις ραδιοφωνικές ομολίες στο BBC. Στην Ιταλία γνωρίζεται με τους F. M. Pontani, De Chirico, M. Vitti. Τον Ιούλιο πεθαίνει ο Σικελιανός. Η επιστροφή του Ελύτη στην Αθήνα τον Αύγουστο συνοδεύεται από λιβελλογραφήματα στο περιοδικό Ο Αιώνας μας και στην εφημερίδα Δημοκρατική. Το Δεκέμβριο δημοσιεύεται στο αφιέρωμα του περιοδικού Verve για τον Picasso το δοκίμιο του Ελύτη «Equivalences chez Picasso».

1952: Τον Ιανουάριο γνωρίζεται με τον Samuel Baud-Bovy. Γίνεται μέλος της «Ομάδας των Δώδεκα». Το καλοκαίρι στην Άνδρο.

1953: Το Μάρτιο παραιτείται από την «Ομάδα των Δώδεκα». Τον Απρίλιο ορίζεται από την κυβέρνηση Παπάγου διευθυντής προγράμματος στο Ε.Ι.Ρ. Εκλέγεται μέλος της Societé Europeéne de Culture. Το Νοέμβριο μέλος του Δ.Σ. του Θεάτρου Τέχνης.

1954: Τον Απρίλιο παραιτείται από το Ε.Ι.Ρ. Το καλοκαίρι διακοπές στην Πάρο και τη Σύρο. Συνεχίζει τη σύνθεση του Άξιον Εστί.

1955: Πρώτο σχέδιο για τις Έξι και Μία Τύψεις για τον Ουρανό. Επανέρχεται στην «Ομάδα των Δώδεκα». Το καλοκαίρι διακοπές στην Άνδρο. Το Δεκέμβριο πρόεδρος του Δ.Σ. του «Ελληνικού Χοροδράματος».

1956: Μεταφράζει τη Νεράιδα του Girauroux και τον Κύκλο με την κιμωλία του Brecht. Γνωρίζεται με τον Ρόδη Ρούφο και τον S. Quasimodo. Το Δεκέμβριο στο περιοδικό Καινούρια Εποχή ο Καραντώνης ανθολογεί το έργο του Ελύτη.

1957: Τον Ιούνιο εγκαθίσταται στο διαμέρισμα της οδού Πελλήνης 1. Το Δεκέμβριο δημοσιεύεται η μετάφραση του Κύκλου με την Κιμωλία, που ανέβασε το Θέατρο Τέχνης τον Ιανουάριο.

1958: Γνωρίζεται με τον Jean Genet. Αποσπάσματα από το Άξιον Εστί δημοσιεύονται στην Επιθεώρηση Τέχνης και τρία ποιήματα από τις Έξη και Μία Τύψεις για τον Ουρανό στο περιοδικό Διαγώνιος της Θεσσαλονίκης. Το Άσμα ηρωικό και πένθιμο μεταδίδεται σε θεατρική μορφή από το Ε.Ι.Ρ.

1959: Αρχίζει να μεταφράζει τις Δούλες του Jean Genet για το Θέατρο Τέχνης. Αποχωρεί οριστικά από την «Ομάδα των Δώδεκα». Παραδίδει στο τυπογραφείο το Άξιον Εστί και τις Έξι και Μία Τύψεις για τον Ουρανό. Ένα πρόχειρο αντίτυπο του Άξιον Εστί καταθέτει στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

1960: Κυκλοφορεί το Άξιον Εστί (χρονολογία τύπωσης 1959) και οι Έξι και Μία Τύψεις για τον Ουρανό (Φεβρουάριος). Ποιήματά του μεταφράζονται στα γερμανικά. Γνωρίζεται με τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή. Το Νοέμβριο του απονέμεται το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Ο Σαββίδης δημοσιεύει το μελέτημά του «Άξιον Εστί το ποίημα του Ελύτη» (Ταχυδρόμος) και οι Edmund Keely-Prilipp Sherrard μεταφράζουν στα αγγλικά ποιήματα του Ελύτη στο βιβλίο τους Six Poets of Modern Greece. Τον ίδιο χρόνο πεθαίνει ο αδελφός του Κωνσταντίνος και η μητέρα του.

1961: Δημοσιεύματα του περιοδικού Νέα Πορεία της Θεσσαλονίκης υποστηρίζουν ότι δεν έπρεπε να βραβευτεί ο Ελύτης, γιατί ήταν εκτός χρονικών πλαισίων. Το Υπουργείο Παιδείας υποστηρίζει ότι η βράβευση έγινε κανονικά. Το Μάρτιο εκλέγεται τακτικο μέλος της Communità Europea degli Scrittori. Από το Μάρτιο ως τον Ιούνιο επισκέπτεται τις Η.Π.Α. προσκεκλημένος του State Department. Κατά τον πλού γράφει τις «Μικρές Κυκλάδες». Στο Bernard College του Πανεπιστημίου Columbia μαγνητοφωνεί ποιήματά του για την ταινιοθήκη του Πανεπιστημίου. Το φθινόπωρο κυκλοφορούν οι Προσανατολισμοί σε σχήμα βιβλίου τσέπης. Αρχίζει τη συνεργασία του με το Μίκη Θεοδωράκη για τη μελοποίηση του Άξιον Εστί.

1962: Τον Ιανουάριο μετακομίζει στην οδό Σκουφά 23 (όπου θα μείνει ως το θάνατό του). Το Μάιο ταξιδεύει στη Ρώμη. Τον Οκτώβριο δημοσιεύεται στο περιοδικό Πανσπουδαστική το πρώτο μέρος του ποιήματος Αλβανιάδα. Το Δεκέμβριο ταξίδι στη Σοβιετική Ένωση. Γνωριμία με τον Ευγ. Γεφτουσένκο∙ ραδιοφωνική συνέντευξη στη Μόσχα.

1963: Τον Ιανουάριο εκδίδεται από τον «Ίκαρο» το Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (από αυτήν την έκδοση όλες οι μετέπειτα ανατυπώσεις). Σε συγκέντρωση στο σπίτι του Θεοτοκά το Μάρτιο βγαίνει η ιστορική φωτογραφία της Γενιάς του Τριάντα. Τον Οκτώβριο το Νομπέλ Λογοτεχνίας στο Γιώργο Σεφέρη. Νέα έκδοση για τον Ήλιο τον Πρώτο από τον «Ίκαρο» (εφεξής αυτή θα ανατυπώνεται).

1964: Το Μάρτιο αρχίζει η ηχογράφηση του Άξιον Εστί από το Θεοδωράκη. Για τη δισκογραφική εταιρεία «Διόνυσος» ο Ελύτης απαγγέλει τις Έξι και Μία Τύψεις και τα «Επτά νυκτερινά επτάστιχα». Κυκλοφορούν μελοποιημένες από το Θεοδωράκη οι «Μικρές Κυκλάδες». Πρώτη εκτέλεση του ορατορίου Άξιον Εστί του Θεοδωράκη στο κινηματοθέατρο Rex. Αρχικά επρόκειτο να εκτελεστεί στο Ηρώδειο στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών. Το Υπουργείο Προεδρίας αρνείται την παραχώρηση του Ηρωδείου και προτείνει το Παναθηναϊκό Στάδιο. Ο συνθέτης και ο Ελύτης αποσύρουν τότε το έργο, το οποίο τελικά παρουσιάζεται στο Rex.

1965: Τον Απρίλιο δημοσιεύει τρία ποιήματα από Τα Ετεροθαλή στο περιοδικό Εποχές. Τον Απρίλιο επισκέπτεται τη Σόφια προσκαλεσμένος από την «Ένωση Βουλγάρων Συγγραφέων». Το Μάιο παρασημοφορείται από το βασιλιά Κωνσταντίνο με τον Ταξιάρχη του Βασιλικού Τάγματος του Φοίνικος. Όλη τη χρονιά ασχολείται με τα κείμενα που θα περιληφθούν στην έκδοση της συλλογής Ανοιχτά Χαρτιά, που ετοιμάζεται.

1966: Στις αρχές του χρόνου τυπώνεται νέα έκδοση των Προσανατολισμών από τον «Ίκαρο» (εφεξής αυτή θα ανατυπώνεται). Την άνοιξη ταξίδι στη Νότια Γαλλία και το Παρίσι. Διακοπές στην Κέρκυρα. Κυκλοφορεί ο μουσικός δίσκος του Νότη Μαυρουδή Άσμα ηρωικό και πένθιμο.

1967: Το Φεβρουάριο ταξίδι στην Αίγυπτο. Μετά το πραξικόπημα του Απριλίου δεν μπορεί να εργαστεί δημιουργικά. Ζωγραφίζει με τέμπερα και κάνει collages. Διορθώνει μεταφράσεις του και κάνει καινούριες.

1968: Μεταφράζει Σαπφώ. Ο V. Rotolo μεταφράζει στα ιταλικά ποιήματά του.

1969: Το Μάιο στο Παρίσι ως τον Ιούλιο του 1971. Γράφει τα πρώτα ποιήματα του Φωτόδεντρου και το ποίημα «Θάνατος και Ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου». Το Άξιον Εστί κυκλοφορεί στα γερμανικά σε μετάφραση Günter Dietz. Κυκλοφορεί ο μουσικός δίσκος του Γ. Μαρκόπουλου Ήλιος ο Πρώτος.

1970: Συνεχίζει να γράφει το Φωτόδεντρο και αρχίζει τον Ήλιο τον ηλιάτορα. Προσκαλεσμένος από τον  Ευάγγ. Λουΐζο μένει για τέσσερεις μήνες στην Κύπρο. Γνωρίζεται με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

1971: Τον Ιούλιο επιστρέφει στην Αθήνα από το Παρίσι. Το Σεπτέμβριο πεθαίνει ο Σεφέρης. Τυπώνεται στις Βρυξέλλες σε χειρόγραφη μορφή και μεγάλο σχήμα Το Μονόγραμμα (εκδόσεις «L’ oiseau»). Από τον «Ίκαρο» εκδίδονται Το Φωτόδεντρο και η Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά και Ο ήλιος ο ηλιάτορας. Στη Γενεύη τυπώνεται και ο Θάνατος και Ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου από το γλύπτη Κώστα Κουλεντιανό.

1972: Κρύβεται για να αποφύγει πιέσεις και εκβιασμούς προκειμένου να δεχτεί το «Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας» της Δικτατορίας με χρηματικό έπαθλο 1.000.000! Τον Ιούνιο ηχογραφείται το «Θαλασσινό τριφύλλι» από το Λίνο Κόκοτο, το Νοέμβριο εκδίδονται Τα ρω του έρωτα από τον «Αστερία» και το Δεκέμβριο Το Μονόγραμμα από τον «Ίκαρο» σε ελληνική έκδοση.

1973: Το Μάιο στο περιοδικό Συνέχεια δημοσιεύει απόσπασμα από τα Ανοιχτά Χαρτιά και το ποίημα «Αιώνος Είδωλον» από τα Ετεροθαλή. Τον Ιούνιο από το περιοδικό Τραμ εκδίδεται το ποίημα Villa Natascha. Από την Εταιρεία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη τυπώνεται η Νεράιδα του Girauroux σε μετάφραση Ελύτη. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο ταξίδι στην Κύπρο. Ο «Αστερίας» τυπώνει το ποίημα Ο Φυλλομάντης από τα Ετεροθαλή και εκδίδει το δοκίμιο Ο ζωγράφος Θεόφιλος.

1974:  Ο Ελύτης επεξεργάζεται τη Μαρία Νεφέλη. Με τη μεταπολίτευση ορίζεται πρόεδρος του Δ.Σ. του Ε.Ι.Ρ.Τ. Το Σεπτέμβριο μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού θεάτρου. Τον Οκτώβριο αρχίζει να γράφει τη μελέτη Η μαγεία του Παπαδιαμάντη. Απορρίπτει την πρόταση του κόμματος Νέα Δημοκρατία να περιληφθεί σε εκλόγιμη θέση στο ψηφοδέλτιο επικρατείας. Το Νοέμβριο παραιτείται από το Ε.Ι.Ρ.Τ. Το Δεκέμβριο εκδίδονται από τον «Ίκαρο» Τα Ετεροθαλή και τα Ανοιχτά Χαρτιά.

1975: Από την Εταιρεία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη τυπώνεται Ο Κύκλος με την Κιμωλία στον Καύκασο σε μετάφραση Ελύτη. Το Μάρτιο παραχωρεί συνέντευξη στον Ivar Ivask για το αφιέρωμα του Books Abroad. Το καλοκαίρι στη Σέριφο, Σίφνο, Μήλο. Τον Αύγουστο πεθαίνει ο Εμπειρίκος. Το Σεπτέμβριο δημοσιεύεται το μεγάλο αφιέρωμα του Books Abroad από το πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα.

1976: Το Φεβρουάριο νοσηλεύεται στο Κ.Α.Τ. για δύο μήνες με κρίση δισκοπάθειας. Στο περιοδικό Νέα Δομή δημοσιεύει την ενότητα «Και με φως και με θάνατον» από το Μικρό Ναυτίλο. Το φθινόπωρο κυκλοφορεί η συλλογή μεταφράσεών του Δεύτερη Γραφή από τον «Ίκαρο». Στις 15 Οκτωβρίου άγνωστοι καταστρέφουν τη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου Quartier Latin, αφιερωμένη στον ποιητή. Το Δεκέμβριο στις εκδόσεις «Ερμείας» κυκλοφορεί το δοκίμιό του Η μαγεία του Παπαδιαμάντη.

1977: To Φεβρουάριο αρνείται να γίνει ακαδημαϊκός. Το Μάιο ο μεταφραστής και χαράκτης Dimitri διακοσμεί στη Μαδρίτη σε δέκα τετρασέλιδα την Καλοσύνη στις Λυκοποριές, που υπογράφονται από το χαράκτη και τον ποιητή. Το φθινόπωρο ο ποιητής τελειώνει την πρώτη μορφή της μετάφρασης στα επιγράμματα του Κριναγόρα και δίνει την οριστική μορφή στην Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο. Στη Γαλλία κυκλοφορεί μετάφραση για τις Έξι και Μία Τύψεις. Το Δεκέμβριο εκδίδεται το Σηματολόγιον («Ερμείας») με «ρήσεις» από την ανέκδοτη Μαρία Νεφέλη.

1978: Την άνοιξη δημοσιεύεται το πολυσέλιδο αφιέρωμα του περιοδικού Αιολικά Γράμματα στον Ελύτη. Από τις εκδόσεις «Εγνατία/Τραμ» εκδίδεται η Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο. Τον Ιούλιο πεθαίνει ο Γ. Κατσίμπαλης. Το Δεκέμβριο αναγορεύεται διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Τον ίδιο μήνα κυκλοφορεί από τον «Ίκαρο» η Μαρία Νεφέλη.

1979: Την άνοιξη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Άκμων» ο τόμος Οδυσσέας Ελύτης. Εκλογή 1935-1977, όπου ο ίδιος ο ποιητής ανθολογεί ποιήματα και κριτικά δοκίμιά του καθώς και βιβλιοκρισίες για το έργο του. Στις 18 Οκτωβρίου η Σουηδική Ακαδημία αναγγέλλει την απονομή του βραβείου Νομπέλ στον Οδυσσέα Ελύτη με το εξής σκεπτικό: «Για την ποίησή του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια ζωντανεύει τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία». Την επόμενη μέρα η Βουλή των Ελλήνων τον τιμά σε ειδική συνεδρίαση. Τον ίδιο μήνα αφιέρωμα του περιοδικοί Επίκαιρα στον Ελύτη. Στη Σουηδία κυκλοφορούν μεταφρασμένα το Άξιον Εστί και οι Έξι και Μία Τύψεις. Στις 10 Δεκεμβρίου παραλαμβάνει το Νομπέλ στην ειδική τελετή από το βασιλιά Κάρολο-Γουσταύο.

1980: Κατά τη διάρκεια της χρονιάς κυκλοφορούν μεταφράσεις έργων του στη Γερμανία, Γαλλία, Γιουγκοσλαβία, Εσθονία, Ισπανία, Ρουμανία. Το Φεβρουάριο αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Το Μάρτιο παρουσιάζει 50 εικονιστικές συνθέσεις του στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Τον Απρίλιο καταθέτει στο Μουσείο Μπενάκη το Χρυσό μετάλλιο, τα διπλώματα και τα διάσημα της βράβευσής του. Ο Δήμος Ηρακλείου του απονέμει τιμητικό μετάλλιο. Τον Οκτώβριο επίσημος προσκεκλημένος του Πρωθυπουργού της Ισπανίας, όπου ομιλεί στη Βασιλική Ακαδημία και στο πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και γίνεται δεκτός από τους Βασιλείς.

1981: Την άνοιξη αποφασίζεται η σύσταση της «έδρας Ελύτη», νεοελληνικών σπουδών, στο Πανεπιστήμιο Rutgers του New Jersey. Το Μάιο η Εστία Νέας Σμύρνης του απονέμει μετάλλιο με ομιλητή τον Κ. Τσάτσο. έργα του μεταφράζονται στο Μεξικό, Ουγγαρία, Αργεντινή, Ιταλία, Φινλανδία, Γαλλία. Η Μαρία Νεφέλη μεταφράζεται στην Αμερική και τη Γερμανία. Από το Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα κυκλοφορεί συμπληρωμένο και σε μορφή βιβλίου το αφιέρωμα του Books Abroad με τίτλο Analogies of Light. Το Νοέμβριο αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του πανεπιστημίου του Λονδίνου.

1982: Το Μάρτιο ο Δήμος Αθηναίων του απονέμει το «Χρυσό μετάλλιο Τιμής». Την άνοιξη κυκλοφορούν από τον «Ίκαρο» τα Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας. Τον Ιούνιο πεθαίνει ο Α. Καραντώνης.

1983: Το περιοδικό The Chatioteer της Ν. Υόρκης αφιερώνει διπλό τεύχος στον Ελύτη. Μεταφράζεται το Άξιον εστί σε Νορβηγία και Αργεντινή. Το Νοέμβριο εκφωνεί ομιλία στα εγκαίνια της έκθεσης της Εθνικής Πινακοθήκης για το Θεόφιλο.

1984: Από το Αρχείο Θηραϊκών Μελετών εκδίδεται η «Ωδή στη Σαντορίνη». Την άνοιξη ο «Ίκαρος» εκδίδει τη Σαπφώ σε μετάφραση Ελύτη. Το Δεκέμβριο κυκλοφορεί το Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου από τις εκδόσεις «Ύψιλον». Το Δεκέμβριο πεθαίνει ο φίλος του ποιητή και εκδότης, ο ποιητής Νίκος Καρύδης.

1985: Τον Οκτώβριο πεθαίνει ο Ν. Εγγονόπουλος. Αφιέρωμα του περιοδικού Γράμματα και Τέχνες στον Ελύτη (τεύχος Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου). Το Νοέμβριο κυκλοφορεί Ο Μικρός Ναυτίλος («Ίκαρος») και το Δεκέμβριο η Αποκάλυψη του Ιωάννη. Μορφή στα νέα ελληνικά («Ύψιλον»).

1986: Το καλοκαίρι νέα έκδοση της μελέτης Η μαγεία του Παπαδιαμάντη («Γνώση»). Το Νοέμβριο κυκλοφορεί Το δωμάτιο με τις εικόνες με 44 εικονιστικές συνθέσεις του ποιητή. Τον ίδιο μήνα το αφιέρωμα του περιοδικού Χάρτης σε τριπλό τεύχος. Επανακυκλοφορούν σε νέες εκδόσεις Ο ζωγράφος Θεόφιλος («Γνώση») και Τα ρω του έρωτα («Ίκαρος»). Ο ποιητής νοσηλεύεται στον Ευαγγελισμό με αιματολογικά προβλήματα ως τις αρχές του 1987.

1987: Το Μάιο αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου La Sapienza της Ρώμης και Πανεπιστημίου Αθηνών. Το Νοέμβριο κυκλοφορεί ο Κριναγόρας. Μορφή στα νέα ελληνικά («Ύψιλον»)) σε μετάφραση Ελύτη. Το Δεκέμβριο η τρίτη, οριστική, έκδοση για τα Ανοιχτά Χαρτιά («Ίκαρος»).

1988: Τον Απρίλιο η Κοινότητα των Μεσογειακών Πανεπιστημίων τον τιμά με το βραβείο «Μεσόγειος». Το Νοέμβριο πεθαίνει ο αδελφός του Βύρων. Το Δεκέμβριο εγκαινιάζεται μεγάλη έκθεση για τον Ελύτη στο Centre Georges Pompidou στο Παρίσι. Σε αυτοτελή έκδοση στα γαλλικά το δοκίμιο «Πρώτα-Πρώτα» από τα Ανοιχτά Χαρτιά

1989: Σε αυτοτελή έκδοση στα ισπανικά το δοκίμιο «Το χρονικό μιας Δεκαετίας» από τα Ανοιχτά Χαρτιά. Τον Οκτώβριο το Γαλλικό Κράτος του απονέμει το Σταυρό του Ταξιάρχη της Λεγεώνας της Τιμής. Το Νοέμβριο κυκλοφορεί εκτός εμπορίου πτυσσόμενο εξασέλιδο με απόσπασμα από το κείμενο Ιδιωτική Οδός που θα εκδοθεί σε μορφή βιβλίου την επόμενη χρονιά.

1990: Το Μάιο κυκλοφορεί το δοκίμιο Τα Δημόσια και τα Ιδιωτικά («Ίκαρος»). Τον Αύγουστο ο ποιητής νοσηλεύεται ξανά στον Ευαγγελισμό. Κυκλοφορεί η Ιδιωτική Οδός με 33 τέμπερες, μια υδατογραφία και δώδεκα σχέδια του Ελύτη («Ύψιλον»).

1991: Το Μάρτιο πεθαίνει ο αδελφός του Θεόδωρος. Σε αυτοτελή έκδοση εκτός εμπορίου με φωτογραφίες του ποιητή από την παιδική ηλικία του τυπώνεται το ποίημα Ιουλίου Λόγος. Από το Βιβλιοπωλείο της «Εστίας» κυκλοφορεί το ποίημα Η ποδηλάτισσα με εικόνες Ελένης και Δημήτρη Καλοκύρη. Τον Ιούνιο Έκθεση του Centre Georges Pompidou για τους Έλληνες υπερρεαλιστές. Τηλεοπτική εκπομπή του Ν. Δήμου στην ΕΤ-1 για τον Ελύτη. Εκδίδονται Τα ελεγεία της Οξώπετρας («Ίκαρος»). Με αφορμή αυτή την έκδοση δημοσιεύεται συνέντευξη του ποιητή στο Βήμα, την οποία διαψεύδει με επιστολή του ο ποιητής λέγοντας ότι πρόκειται για προφορική συζήτηση. Αφιέρωμα του περιοδικού Η Λέξη (τ. 106).

1992: Αφιέρωμα του περιοδικού Αντί (τ. 492) στον ποιητή. Τιμητική βραδιά από την «Έδρα Ελύτη» του Πανεπιστημίου Rutgers στην Αθήνα. Τον Ιούνιο έκθεση του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Άνδρου με εικονιστικές συνθέσεις του Ελύτη και γλυπτά του Giacometti∙ στο πλαίσιο της Έκθεσης εκδίδεται το τομίδιο Άνδρος 1992 με εικαστικές συνθέσεις του ποιητή. Στην αγγλική ανθολογία The Faber Book of Modern European Poetry ο Ελύτης είναι ο μοναδικός Έλληνας ποιητής που περιλαμβάνεται. Το Δεκέμβριο κυκλοφορεί ο τόμος Εν Λευκώ («Ίκαρος») με τα πεζά κείμενα του ποιητή για την περίοδο 1972-1992.

1993: Στη δια του Τύπου ανακοίνωση ότι πρόκειται να οργανωθεί συνέδριο εν πλω για τον ποιητή διαμαρτύρεται με επιστολή ότι δεν έχει ενημερωθεί. Από το Φεβρουάριο ως τον Ιούλιο εισάγεται στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών με οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού και διακομίζεται στη Μ.Ε.Θ. του Ευαγγελισμού. Το Νοέμβριο προβάλλεται στην ΕΤ-1 ντοκιμαντέρ της Ιουλίτας Ηλιοπούλου με τίτλο «Ο κήπος βλέπει» και θέμα τις εικονιστικές συνθέσεις του ποιητή. Πολυσέλιδο αφιέρωμα του περιοδικού Εντευκτήριο στον ποιητή.

1994: Τον Ιούνιο Διεθνές Συνέδριο στην Κω για τον ποιητή με τίτλο «Οδυσσέας Ελύτης. Ο Ποιητής και οι ελληνικές πολιτισμικές αξίες». Το καλοκαίρι φιλοξενείται στο σπίτι του Δ. Χορν στο Πόρτο Ράφτη. Αφιέρωμα της εφημερίδας Καθημερινή (ανατυπωμένο και συμπληρωμένο θα επαναληφθεί το 1996 μετά το θάνατο του ποιητή).

1995: Το Μάιο ένα παλιό κείμενο του ποιητή, γραμμένο στο Παρίσι το 1951, δημοσιεύεται χωρίς την έγκρισή του στο περιοδικό ποικίλης ύλης All Nude∙ ο ποιητής διαμαρτύρεται και ζητά την κατάσχεση των τευχών. Ο ποιητής διαμαρτύρεται και κατά της δημοσίευσης ενός υπομνήματός του στο Άξιον Εστί, που δεν προοριζόταν για δημοσίευση, το οποίο δημοσίευσε και σχολίασε ο Γ. Κεχαγιόγλου στο περιοδικό Ποίηση. Το Νοέμβριο το περιοδικό Θέματα Λογοτεχνίας στο πρώτο τεύχος του δημοσιεύει κάποιες από τις εισηγήσεις του Συνεδρίου της Κω για τον ποιητή. Το Δεκέμβριο κυκλοφορεί η ποιητική συλλογή Δυτικά της λύπης («Ίκαρος») και Ο κήπος με τις αυταπάτες («Ύψιλον») με 49 συνεικόνες.

1996: Στις 2 το μεσημέρι στις 18 Μαρτίου ο ποιητής πεθαίνει στο διαμέρισμα της οδού Σκουφά. Η κηδεία του γίνεται χωρίς επισημότητες κατά την επιθυμία του. Το περιοδικό Διαβάζω αφιερώνει πολλές σελίδες στον ποιητή (τ. 362). Στις 28 Απριλίου το 40νθήμερο μνημόσυνο. Κυκλοφορεί σε νέα έκδοση η Σαπφώ («Ίκαρος»). Τον Οκτώβριο Συνέδριο για τον Ελύτη από το Σύνδεσμο Φιλολόγων Λέσβου. Την ημέρα των γενεθλίων του (2 Νοεμβρίου) κυκλοφορεί το τομίδιο 2x7ε («Ίκαρος») με μικρά πεζά του ποιητή. Η τελευταία ποιητική συλλογή του είναι μεταθανάτια και θα εκδοθεί από τον «Ίκαρο» με τίτλο Εκ του πλησίον (1998).